નવી દિલ્હી,
અમેરિકન શોર્ટ સેલર ફર્મ હિંડનબર્ગ રિસર્ચનો રિપોર્ટ ફરી એકવાર સમાચારમાં છે. હિંડનબર્ગે આરોપ મૂક્યો છે કે સેબીના વડા અને તેમના પતિની અદાણી જૂથના વિદેશી ભંડોળમાં હિસ્સો છે. હિંડનબર્ગેના રિપોર્ટમાં અદાણી ગ્રુપ અને સેબી વચ્ચેની મિલીભગતનો પણ આરોપ છે. જોકે, સેબી ચીફ માધવી પુરી બૂચ અને તેમના પતિ ધવલ બૂચે આરોપોને ફગાવી દીધા છે. બૂચ દંપતીનું કહેવું છે કે કશું છુપાવવામાં આવ્યું નથી. આરોપોમાં કોઈ સત્યતા નથી. તે જ સમયે, અદાણી જૂથે આરોપોને પાયાવિહોણા ગણાવ્યા અને તેને નફો અને બદનામ કરવાનું કાવતરું ગણાવ્યું. આ મામલે રાજકીય ગરમાવો પણ તેજ બન્યો છે. આ સમગ્ર મામલાને લઈને સવાલો ઉભા થઈ રહ્યા છે અને નિષ્ણાતો આની પાછળ કોઈ વિદેશી ષડયંત્રની આશંકા પણ વ્યક્ત કરી રહ્યા છે. ચાલો સમજીએ કે સેબીના ખુલાસા પાછળ શું રમત ચાલી રહી છે? હિંડનબર્ગે વ્હીસલ બ્લોઅર ડોક્યુમેન્ટના આધારે આરોપ લગાવ્યો છે કે SEBI ના ચેરપર્સન માધવી પુરી બુચ અને તેમના પતિ ધવલ બુચની મોરેશિયસ ઓફશોર કંપની ‘ગ્લોબલ ડાયનેમિક ઓપોર્ચ્યુનિટી ફંડ’માં હિસ્સો છે. ગૌતમ અદાણીના ભાઈ વિનોદ અદાણીએ આ કંપનીમાં અબજો ડોલરનું રોકાણ કર્યું છે. આ નાણાંનો ઉપયોગ શેરના ભાવ વધારવા માટે કરવામાં આવ્યો છે. આ રિપોર્ટ લગભગ 106 પાનાનો છે. સેબી અને અદાણી ગ્રુપે પણ આ મામલે પ્રતિક્રિયા આપી છે.
હિંડનબર્ગે હવે કયા આક્ષેપો કરે છે? જે વિશે જણાવીએ, હિંડનબર્ગે આરોપ મૂક્યો છે કે માધવી સેબીના વડા બન્યા તેના પાંચ વર્ષ પહેલાં 22 માર્ચ, 2017ના રોજ, તેમના પતિ ધવલ બુચે મોરિશિયસના ફંડ એડમિનિસ્ટ્રેટર ટ્રાઇડેન્ટ ટ્રસ્ટને એક ઈમેલ મોકલીને જાણ કરી હતી કે તેઓ અને તેમની પત્નીએ ગ્લોબલ ડાયનેમિક ઓપોર્ચ્યુનિટીઝમાં રોકાણ કર્યું છે. ધવલે વિનંતી કરી હતી કે તેને આ ફંડ એકલા ચલાવવાની મંજૂરી આપવામાં આવે. તે સ્પષ્ટ છે કે સેબીમાં મહત્વની ભૂમિકા પર નિમણૂક કરતા પહેલા ધવલ તેમાંથી તેની પત્નીનું નામ હટાવવા માંગતો હતો. હિંડનબર્ગનું કહેવું છે કે અમારી પાસે અદાણી ગ્રૂપ પર થયેલા ઘટસ્ફોટના પુરાવા છે અને 40થી વધુ સ્વતંત્ર મીડિયા તપાસમાં આ જ વાત સામે આવી છે. પરંતુ સેબી દ્વારા કોઈ કાર્યવાહી કરવામાં આવી નથી. આ આરોપોની તપાસની જવાબદારી પણ સેબી ચીફના હાથમાં હતી. તેનાથી વિપરિત, સેબીએ અમને 27 જૂન 2024ના રોજ કારણ બતાવો નોટિસ જારી કરી હતી. અદાણીના શેરમાં શોર્ટ પોઝિશન લેવાના કારણે અમને આ નોટિસ આપવામાં આવી છે. અદાણી ગ્રુપે સ્પષ્ટતામાં શું કહ્યું? જે વિશે જણાવીએ, અદાણી જૂથે હિંડનબર્ગના તાજેતરના અહેવાલને સંપૂર્ણપણે નકારી કાઢ્યો છે અને એમ પણ કહ્યું છે કે નવા આરોપો બદલો લેવાથી કરવામાં આવ્યા છે. જૂથે આરોપોને નુકસાનકારક પણ ગણાવ્યા છે અને કહ્યું છે કે, હિંડનબર્ગે પોતાના ફાયદા માટે આવા આરોપો કર્યા છે.
સેબી ચીફે આપ્યો તર્ક.. જે વિશે જણાવીએ, બુચ દંપતીએ આરોપોને પાયાવિહોણા ગણાવ્યા છે .સેબી ચીફનું કહેવું છે કે જે વિદેશી ફંડમાં હિંડનબર્ગ આરોપી છે તેમાં રોકાણ વર્ષ 2015માં કરવામાં આવ્યું હતું. સેબી ચીફનું કહેવું છે કે હિંડનબર્ગે ભારતમાં ઘણા પ્રકારના નિયમોનું ઉલ્લંઘન કર્યું છે, આ અંગે તેમને નોટિસ મોકલવામાં આવી છે. જવાબ આપવાને બદલે તેણે સેબીની વિશ્વસનીયતા પર હુમલો કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. અમે ખાનગી નાગરિકો હતા ત્યારે ફંડમાં રોકાણ કરવામાં આવ્યું હતું. અમે તે સમયના અમારા દસ્તાવેજો કોઈપણ અધિકારીની સામે રજૂ કરી શકીએ છીએ. તમામ ડિસ્ક્લોઝર વર્ષોથી સેબીને આપવામાં આવ્યા છે. અમને કોઈપણ નાણાકીય દસ્તાવેજો જાહેર કરવામાં કોઈ ખચકાટ નથી. નિષ્ણાતો શું કહે છે? જે વિશે જણાવીએ, નિષ્ણાતો કહે છે કે હિન્ડેનબર્ગના આરોપો પાછળ નફાનો હેતુ છુપાયેલો હોઈ શકે છે. છેલ્લા અહેવાલથી, બજારમાં મોટા સ્તરની ઉથલપાથલ હતી. આવી સ્થિતિમાં નવા અહેવાલોથી પણ બજાર પ્રભાવિત થઈ શકે છે. શેરબજાર અને અદાણીના શેરો પર થોડા સમય માટે અસર થઈ શકે છે. જો કે, લાંબા ગાળાની કોઈ મોટી અસર કે જોખમ નથી. જો ઘટાડો થાય તો રોકાણકારો અદાણીના શેર ખરીદવાનું વિચારી શકે છે. તેમના જવાબો બહાર આવવાથી માત્ર નિયમનકારી પ્રણાલીની વિશ્વસનિયતા જ મજબૂત નહીં થાય, પરંતુ તેની અસર બજારમાં પણ જોવા મળી શકે છે. જો કે, આ આરોપો અદાણી ગ્રૂપના શેરો અને શેરબજાર માટે મોટું જોખમ ઊભું કરે તેવી શક્યતા નથી. વાસ્તવમાં, નિષ્ણાતો દલીલ કરે છે કે એક વર્ષ પહેલાં હિન્ડેનબર્ગ દ્વારા કરવામાં આવેલા આક્ષેપોએ ઉથલપાથલ મચાવી હતી અને બજારને ભારે નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું. પરંતુ બાદમાં ક્લીનચીટ મળ્યા બાદ બજારમાં ફરી તેજી જોવા મળી હતી. આવી સ્થિતિમાં આ વખતે મોટાભાગના રોકાણકારો આ અહેવાલ પર ધ્યાન નહીં આપે તેવી શક્યતા છે. થોડા સમય માટે તકેદારીની જરૂર પડી શકે છે.
હિંડનબર્ગેનો હેતુ શું હોઈ શકે? જે વિશે જણાવીએ, હિંડનબર્ગે એક શોર્ટ સેલિંગ કંપની છે, જે આવા આક્ષેપો કરે છે અને માર્કેટમાં શોર્ટ સેલિંગ કરીને નફો કમાય છે. આ કંપનીના સ્થાપક નાથન એન્ડરસન છે. કંપનીનું કામ શેર બજાર, ઇક્વિટી, ક્રેડિટ અને ડેરિવેટિવ્ઝ પર સંશોધન કરવાનું છે. આ સંશોધન દ્વારા, કંપની એ શોધી કાઢે છે કે શું શેરબજારમાં નાણાની ખોટી રીતે ગેરઉપયોગ થઈ રહ્યો છે. આ અંગે સંશોધન અહેવાલ જાહેર કરે છે. એક ઇન્વેસ્ટમેન્ટ ફર્મ હોવા ઉપરાંત, હિન્ડેનબર્ગ એક શોર્ટ સેલિંગ કંપની છે. કંપનીના પ્રોફાઈલ પ્રમાણે તે એક્ટિવિસ્ટ શોર્ટ સેલર છે અને તેના દ્વારા અબજો રૂપિયા કમાય છે. શોર્ટ સેલીંગ એ એક પ્રકારનો વેપાર અથવા રોકાણ વ્યૂહરચના છે. આમાં, કોઈ ચોક્કસ કિંમતે સ્ટોક અથવા સિક્યોરિટીઝ ખરીદે છે અને પછી ભાવ વધાવા પર વેંચી નાખે જેનાથી મોટો નફો થાય છે. સેબીએ રોકાણકારોને શું કહ્યું? જે વિશે જણાવીએ, સેબીએ રોકાણકારોને સલાહ આપી છે કે તેઓ આવા અહેવાલો પર પ્રતિક્રિયા આપતા પહેલા શાંતિથી કાર્ય કરે અને સંપૂર્ણ તપાસ કરે. અદાણી ગ્રુપ પર લાગેલા તમામ આરોપોની તપાસ કરવામાં આવી છે. 26 કેસમાંથી માત્ર એક જ કેસ બાકી છે. વાસ્તવમાં, સેબી (સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા)ની ભૂમિકા અહીં મહત્વની બની જાય છે, કારણ કે તેણે એ સુનિશ્ચિત કરવાનું હોય છે કે કોઈ પણ બજાર ખેલાડી આ પરિસ્થિતિઓનો લાભ ન લઈ શકે. સેબી આવી ગતિવિધિઓ પર નજર રાખે છે અને જો કોઈ અન્યાયી પ્રવૃતિ જણાઈ આવે તો કડક કાર્યવાહી થઈ શકે છે. જ્યારે કોઈ કંપની પર મોટા આક્ષેપો કરવામાં આવે છે અને રોકાણકારો અનિશ્ચિતતાથી ઘેરાયેલા હોય છે ત્યારે આ પ્રકારની રમતો ઘણીવાર બજારમાં સામે આવે છે. આવા સંજોગોમાં શોર્ટ સેલર્સ અને અન્ય ટ્રેડર્સ કે જેઓ બજારના ઘટાડા પર દાવ લગાવે છે તેઓ મોટો નફો કરી શકે છે. તેથી જ સેબી દ્વારા દેખરેખ અને તપાસ જરૂરી બને છે, જેથી બજારમાં પારદર્શિતા અને ન્યાયીતા જળવાઈ રહે અને કોઈપણ પ્રકારની ખોટી પ્રવૃત્તિઓને અટકાવી શકાય.
